درياي خزر با طول بيش از 120 و عرض 320 كيلومتر، 400 هزار كيلومتر مربع (كمي بيش از مساحت كشور آلمان) وسعت داشته و حدود 14 ميليون نفر در پنج كشور حاشيه اين دريا سكونت دارند.با توجه به لازم‌الاجرا شدن كنوانسيون حفاظت از محيط زيست خزر (كنوانسيون تهران) از 21مرداد ماه سال 85، دومين اجلاس متعاهدان اين كنوانسيون (2) COP از 20 تا 22 آبان ماه سال جاري به ميزباني جمهوري اسلامي ايران در تهران برگزار مي‌شود.
به گزارش ايسنا، پروتكل‌هاي تنوع زيستي و آلودگي‌هاي نفتي براي امضاي وزرا نهايي مي‌شود، نبوي، معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست درباره دومين اجلاس متعاهدان كنوانسيون تهران گفت: با نهايي شدن پروتكل آلودگي‌هاي نفتي كنوانسيون حفاظت از محيط زيست خزر (كنوانسيون تهران)، فعاليت‌هاي نفتي در منطقه تحت يك چارچوب قانوني تعريف مي‌شود كه مي‌تواند در كاهش آلودگي‌هاي درياي خزر نقش مؤثري داشته باشد.
وي افزود: تنوع زيستي خزر هم اكنون در معرض تهديد آلودگي‌ها است به شكلي كه يكي از مهمترين خطرات در اين زمينه تخريب زيستگاه‌ها به‌ويژه زيستگاه گونه‌هاي شيلاتي در مسير رودخانه‌ها است كه ورود آلودگي به اين مناطق، نسل ماهيان خاوياري خزر را در معرض نابودي قرار داده است.
معاون محيط زيست‌دريايي سازمان حفاظت محيط‌زيست گفت: وجود منابع عظيم نفت و گاز در خزر و وابستگي اقتصادي كشورهاي منطقه به اين صنعت، افزايش روزافزون فعاليت‌هاي حمل و نقل، فعاليت‌هاي رو به ازدياد كشاورزي و صيد بي‌رويه آبزيان احتمال افزايش آلودگي‌هاي گوناگون درياي خزر را بيش از پيش افزايش داده است.
او اضافه كرد: اين مسائل موجب مي‌شود كه گونه‌هاي مهاجم بيشتري به اين درياي محصور راه پيدا كنند و صنعت ماهيگيري و تنوع زيستي منطقه را بيش از پيش به خطر اندازند. آلودگي خزر به دليل ورود فاضلاب هاي صنعتي مطالعات انجام شده از سوي برنامه محيط زيست درياي خزر نشان مي‌دهد 441 گونه فيتوپلانكتون، 315 گونه زوپلانكتون، 380 گونه زوبنتوز، 133 گونه ماهي، 125 گونه پستاندار دريايي و خشكي و 466 گونه پرنده در درياي خزر و مناطق پيراموني آن زيست مي‌كنند كه از اين تعداد 10 گونه زوپلانكتون، 20 گونه زوبنتوز، 27 گونه ماهي، 41 گونه پستاندار دريايي و خشكي و 63 گونه پرنده در معرض خطر انقراض هستند و در فهرست Redlist IUCN قرار دارند.
صديقي، مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست نيز درباره مهمترين چالش‌هاي محيط زيست خزر گفت: يكي از مهمترين چالش‌هاي محيط زيست درياي خزر هماهنگ نبودن كشورهاي حاشيه اين دريا است، به شكلي كه همكاري و هماهنگي بين كشورها در حد مطلوبي نيست و كشورهاي حاشيه اطلاعات كامل را درخصوص صنايع و آلودگي خود ارائه نمي‌كنند.
او با اشاره به اينكه بيشتر كشورهاي حاشيه خزر آلودگي‌هاي ميكروبي، سموم كشاورزي و غيره را ارائه نمي‌كنند، خاطرنشان كرد: 85 درصد آب خزر از طريق رود «ولگا» تامين مي‌شود و بيشترين آلودگي‌ها نيز از اين طريق وارد خزر مي‌شود، چرا كه بزرگ‌ترين صنايع در حاشيه رود ولگا است، اين در حالي است كه روسيه اطلاعات اين صنايع را در اختيار كشورهاي حاشيه‌اي قرار نمي‌دهد.
مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست فاضلاب‌هاي شهري و روستايي را چالش ديگر خزر خواند و گفت: اين فاضلاب‌ها به دليل عدم تصفيه كامل به يكي از معضلات درياي خزر تبديل شده‌اند كه مطالعات نشان مي‌دهد ميزان ورود فاضلاب‌هاي شهري و روستايي در سواحل ايران به خزر بالا است. او با اشاره به انجام «پروژه مطالعات ميكروبي خزر» گفت: براساس نتايج 16 ايستگاه سنجش آلودگي از بندر تركمن تا آستارا كه از سال گذشته تاكنون، آلودگي ميكروبي 5 شناگاه در منطقه بين «نور» تا «تنكابن» به ويژه «چالوس» و «نوشهر» وضعيت بسيار نامناسبي دارند، به شكلي كه ميزان آلودگي آنها بسيار بالاتر از حد استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني و EPA آمريكا است و حتي ميزان برخي پارامترها حدود 10 تا 15 برابر حد مجاز است.
مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست كاهش شديد ذخاير ماهيان خاوياري را ديگر مشكل خزر عنوان كرد و گفت: ميزان صيد اين ذخاير طي سال‌هاي گذشته به يك صدم كاهش يافته است و تقريبا صيد ماهيان خاوياري در چهار كشور حاشيه ممنوع و در ايران نيز محدود شده است.
صديقي، افزود: آخرين برآوردها نشان مي‌دهد تا چند سال آينده ميزان ذخاير ماهيان خاوياري به صفر مي‌رسد از سوي ديگر كنوانسيون گونه‌هاي در معرض خطر انقراض نيز اعلام كرده تكثير، پرورش و بازسازي اين ذخاير بسيار خوب انجام نشده است. از سوي ديگر آلودگي‌ها و صيد بيش از حد مجاز به‌عنوان مهمترين علل كاهش اين ذخاير است.
مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اين كه رودخانه‌هاي ايران 5 تا 10 درصد در توليد ماهيان خاوياري نقش دارند، تخريب منابع توليد مثل ماهيان خاوياري را طي سال‌هاي گذشته يادآور شد و گفت: تقريبا بستر تمام رودخانه‌هاي كشور كه زيستگاه ماهيان خاوياري بوده، تخريب شده است، به شكلي كه به‌عنوان مثال در سفيدرود به عنوان مهمترين رودخانه تكثير ماهيان خاوياري، حتي 10 درصد از ماهيان مولد نيز به‌دليل صيد غيرمجاز نمي‌توانند به مناطق بالادست رودخانه برسند.
